Kadınlar her ay adet kanamasıyla birlikte o ay kendini gebeliğe hazırlayan rahim duvarını dışarıya atarlar. Bu dokunun, rahim dışı herhangi bir yere yerleşmesine endometriozis denmektedir. Endometriozis, en sık yumurtalıklara, tüplere ve pelvis denilen yapının yüzeyini kaplayan zara yerleşir. Endometriumun her ay kanaması gibi, endometriozis odakları da her ay kanayan odaklardır. Eğer bu yumurtalığa yerleşir ve burada kanama yaparsa, bir süre sonra yumurta dokusunda kist oluşumu gözlenir ki bunlara çikolata kistleri adı verilmektedir. Eğer, tüplerde ya da karın zarında yerleşerek burada kanama meydana getirirse, bir süre sonra kanın etkisiyle oluşan irritasyona bağlı yara dokusu oluşumu ve bunu takiben adezyon denilen karın içi yapışıklıklar oluşabilir. Endometriozisin en sık karşılaşılan semtomu pelvik ağrıdır. Genellikle hastalarda ikincil ağrılı adet denilen ağrılarla görülmektedir. Bu hastalarda adet boyu devam eden ağrılar oluşmakta ve bu ağrılar aydan aya artmaktadır. Ayrıca ilişki sırasında ağrı da diğer bir semptomudur. Hastaların en sık kaygı duyduğu semptom ise kısırlığa neden olmasıdır. Hem yumurtlamayı, hem yumurtlama kalitesini, hem tüplerden geçişi, hem de döllenmiş yumurtanın rahme yerleşmesini bozarak kısırlığa neden olabilmektedirler. Her endometriozis hastasında kısırlık olacak diye bir kural yoktur. Ancak, polikliniğe çoçuğunun olmaması nedeniyle başvuran hastalarda mutlaka akla getirilmesi gereken bir tanıdır.

Endometriozisin tedavisinde semptoma yönelik tedavi yapılmalıdır. Burada tedavi yöntemleri, ilaç tedavisi ya da cerrahi tedavi olarak sınıflandırılmaktadır. İlaç tedavisinde, ilaçlarla hedeflenen tedavi aslında iki türlüdür. Kanama durdurulursa, endometriozis de iyileşme gözlenmektedir ve kanamanın durduğu iki fizyolojik olay vardır. Bunlar gebelik ve menopozdur. İlaçlarla hedeflenen şey de ya yalancı menopoz ya da yalancı gebeliktir.

Diğer bir tedavi türü olan cerrahi tedavi ise açık ya da laparoskopik cerrahidir. Burada hastanın yaşı ve çocuğunun olup olmaması tedavi yaklaşımını etkilemektedir. Eğer hastada pelvik ağrı ya da cinsel ilişki sırasında ağrı varsa, oluşan odakların ve çikolata kisti varsa bunun çıkartılmasına yönelik cerrahi yapılır. Eğer hastanın çocuğu yoksa mutlaka koruyucu cerrahi tedavi yapılmalıdır, çünkü, hastanın yumurta kapasitesine zarar vermemek gerekmektedir. Hasta kısırlık şikayetiyle başvurmuşsa, hastanın over rezervini değerlendirmek gerekir. Over rezervi kötü olan hastalarda, küçük endometriozis odakları varsa, hasta hiçbir cerrahi işlem uygulanmadan tüp bebek yöntemiyle tedavi edilebilir. Eğer, büyük endometriozisi, sıkıntıları varsa cerrahi tedavi, koruyucu cerrahi tedavi, ya kistin boşaltılması ya da kistin olabildiğince kapsülün çıkartılması şeklinde yapılmalıdır. Cerrahi tedaviden sonra, hastanın yaşı uygunsa, çocuk tedavisi için, mutlaka

6 ay beklenilmelidir. Çünkü cerrahi tedavi sonrası hastaların çoğu kendiliğinden gebe kalmaktadır.